Definicja Osteoporoza

Co to jest Osteoporoza: Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a z powodu powiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania. Tyle mówi pojęcie Światowej Organizacji Zdrowia. Co to znaczy w praktyce ? Na osteoporozę narażone są w pierwszej kolejności kobiety w momencie menopauzalnym i pomenopauzalnym, jednak nie jest prawdą, iż osteoporoza to dolegliwość “zarezerwowana” dla starszych kobiet. Mogą na nią również cierpieć starsi mężczyźni, a nawet dzieci. Patofizjologia Kość jest żywą tkanką, ulegającą mechanizmom przebudowy - tworzenia i niszczenia – pośrodku całego życia człowieka. Na przebieg tych mechanizmów mają w pierwszej kolejności wpływ: hormony płciowe (kobiece – estrogeny i męskie – androgeny), inne hormony – parathormon i kalcytonina, poprawna liczba wapnia w diecie, obecność witaminy D, umiarkowana aktywność fizyczna (umiarkowane obciążenie mechaniczne kości skutkuje jej wzmocnienie), a również brak albo obecność mechanizmów, uznanych za szkodliwe dla prawidłowego metabolizmu kostnego. Wapń jest jednym z głownych pierwiastków, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek organizmu. Jest on również głównym pierwiastkiem “kostnym” – w kości znajduje się powyżej 90% jego całkowitej ilości w organizmie; jest on składnikiem substancji budulcowej kości – hydroksyapatytu. Od jego ilości zależy między innymi wytrzymałość kości na złamania. Epidemiologia Osteoporoza jest chorobą socjalną. Potwierdzają to badania epidemiologiczne, z których wynika, iż w Polsce dotkniętych osteoporozą jest około 6,2 miliona osób. Zdiagnozowaną osteoporozę ma około 2,2 osób (1,3 mln-kobiety; 0,9 mln-mężczyźni). Rocznie stwierdza się około 14 tys. złamań związanych z tym schorzeniem. Wg badań, w stanach zjednoczonych ameryki jest 20-25 mln ludzi dotkniętych osteoporozą. W tej populacji zdarza się około 1,5 miliona złamań osteoporotycznych rocznie. 250 tys. z nich to złamania dotyczące szyjki kości udowej, które są najpoważniejsze z klinicznego punktu widzenia, a wydatki ich leczenia są wielkie i wynoszą około10-15 mld dolarów rocznie. Złamania tego typu bardzo regularnie charakteryzuje powikłany przebieg, ze śmiertelnością sięgającą 40%. Skrócenie życia po złamaniu szyjki koścki udowej jest wyliczone na około 9 lat. Liczba chorych, którzy powracają do pełnego zdrowia nie przekracza 25%, powyżej 50% wymaga opieki, w tym 20% stałej pielęgnacji. Część osób po złamaniu szyjki kości udowej staje się więc na stałe zależna od pomocy osób trzecich i opieki lekarskiej. Z raportu przygotowanego poprzez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wynika, iż osteoporoza jest coraz większym problemem zdrowotnym, w szczególności jeżeli weźmiemy pod uwagę mechanizm starzenia się populacji. Szacuje się, iż w 2010r. na całym świecie odnotuje się 6.3 mln złamań osteoporotycznych, w trakcie gdy w 1990 r. było ich 1,7 mln. Wobec powyższych faktów w najwyższym stopniu uzasadnionym wyzwaniem dla współczesnej medycyny staje się profilaktyka i wdrażanie efektywnych metod leczenia osteoporozy. Etiologia Do zakończenia momentu dojrzewania, a więc do ok. 19 r. ż., tworzy się powyżej 90% masy kości. Po zakończeniu okresu wzrastania, masy kostnej bez pośpiechu i etapowo ubywa – aż do momentu, gdzie jej liczba jest za mała, by wytrzymać siły urazów albo obciążenie na nie wywierane – dochodzi do złamania kości w uwarunkowaniach, gdzie u osób zdrowych nie doszłoby do złamania. Prędkość straty masy kostnej (odwapnienie kości) zależy w pierwszej kolejności od niedoboru estrogenów w organizmie kobiety po okresie menopauzy (osłabienie mechanizmów tworzenia kości). U mężczyzn mechanizm ten być może zależy od niedoboru androgenów (prace nad patogenezą osteoporozy u mężczyzn ciągle trwają). Inne impulsy to: wiek ponad 65 lat występowanie osteoporozy u rodziców, szczupła budowa ciała inicjalna menopauza niedobór wapnia w diecie osób starszych niedobór witaminy D (80% witaminy D tworzy się w skórze, pod wpływem słońca; osoby starsze mają tendencję do prowadzenia życia w zamkniętych pomieszczeniach, szczególnie w momencie jesienno – zimowym, hamując w ten sposób mechanizm powstawania witaminy w ich organizmach) siedzący tryb życia długookresowe zażywanie pewnych leków (na przykład glikokortykosteroidów, preparatów tarczycy, leków przeciwzakrzepowych albo odwadniających), współwystępowanie innych chorób (nadczynności tarczycy, zaburzenia trawienia, dolegliwości nerek, żołądka, krwi) jasna karnacja skóry (rasa biała) nadużywanie alkoholu i kawy, coca – coli palenie papierosów nadmiar białka zwierzęcego w diecie długookresowe unieruchomienie ( na przykład przewlekłe dolegliwości) Im więcej czynników ryzyka, tym większa sposobność rozwoju osteoporozy. Współwystępowanie trzech albo czterech czynników osteoporozy stanowi niepokojący sygnał, który powinien skłonić do zainteresowania się stanem własnych kości. Symptomy Osteoporoza nie pojawia się nagle. Jest chorobą podstępną, rozwija się gdyż poprzez sporo lat, nie objawiając się początkowo w żaden specjalny sposób (- ewentualnie niespecyficznymi bólami kostnymi, niestety rzadko kojarzonymi z osteoporozą). Bardzo regularnie pierwszym symptomem osteoporozy, będącej już w stadium zawansowanym, jest złamanie kości. Złamania osteoporotyczne występują w kilku charakterystycznych miejscach: nadgarstku, szyjce kości udowej, trzonach kręgów kręgosłupa, rzadziej dotyczą żeber i innych kości. Złamania są poważnym powikłaniem, kończącym się trwałym ubytkiem na zdrowiu, a nawet śmiercią. Wymagają one kosztownego, długotrwałego leczenia, nierzadko nie zakończonego pełnym powodzeniem i mogą prowadzić do trwałego obniżenia sprawności ruchowej chorego. Rozpoznanie Aktualnie można określić stopień zagrożenia osteoporozą i złamaniem osteoporotycznym na sporo miesięcy i lat przed momentem, kiedy dolegliwość staje się groźna. Dysponujemy kilkoma sposobami diagnostycznymi określającymi stopień zaawansowania osteoporozy. Najwspanialszym badaniem, oceniającym strukturę kostną, jest densytometria. Densytometria pozwala na ustalenie gęstości mineralnej kości (BMD), opierając się na ilości pochłoniętego poprzez tkankę kostną promieniowania gamma (podobne zdarzenie występuje w “zwykłym” badaniu rentgenowskim). Badanie jest bezbolesne, trwa od kilku do kilkunastu min., nie wymaga szczególnych przygotowań ze strony badanego do jego przeprowadzenia. Ono jest używane również do oceny skuteczności leczenia. Aktualnie, idealną sposobem densytometryczną jest dwuenergetyczna densytometria rentgenowska (DXA). Inne sposoby obejmują: ilościową tomografię komputerową (QCT), badanie ultrasonograficzne. Do oceny złamań osteoporotycznych idealne są następnie badania rentgenowskie, które powinny również być wykonywanie jako pierwsze badanie u osób z ostrymi dolegliwościami ze strony układu kostnego. W celu oceny dynamiki mechanizmów metabolicznych można wykonać badanie biochemiczne krwi obejmujące oznaczenie markerów resorpcji i tworzenia kości. Jakkolwiek najwspanialszym badaniem jest densytometria, w ocenie zagrożenia albo zaawansowania osteoporozy należy wziąć pod uwagę również obecność czynników ryzyka, symptomy dolegliwości, rezultaty badań krwi i rentgenowskich. Dopiero wtedy wyłania się całościowy obraz dolegliwości, wobec której należy rozpocząć odpowiednie leczenie. Profilaktyka W leczeniu osteoporozy główna jest profilaktyka - zapobieganie postępowi dolegliwości. O stan kości należy dbać od lat najwcześniejszych – od tego, jak zostaną ukształtowane w dzieciństwie i młodości, zależy ich przyszły los. Należy dbać o poprawną masę kostną przez : zapewnienie właściwej ilości wapnia w diecie dzieci i młodzieży, dostarczenie organizmowi odpowiedniej liczba witaminy D – przez przebywanie na słońcu, a jeżeli nie to jest możliwe, przez podawanie jej preparatów, prowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej, która wzmacnia kości W wieku dorosłym należy unikać palenia papierosów, nadużywania alkoholu, picia nadmiernej ilości kawy, siedzącego trybu życia. Poprawna podaż wapnia i witamy D jest istotna poprzez całe życie, a szczególnie u osób w podeszłym wieku. Profilaktyka i leczenie dzięki preparatów wapniowo – witaminowych ma udowodnioną skuteczność działania. Ten sposób terapii jest bezpieczny dla organizmu. Leczenie W leczeniu osteoporozy stosuje się kilka różnych grup leków. Przewarzająca część z nich ma udowodnioną skuteczność w zapobieganiu złamaniom osteoporotycznym, nie wszystkie w większym, inne w mniejszym stopniu. U kobiet w momencie menopauzy sugerowane jest prowadzenie hormonalnej terapii zastępczej – polegającej na podawaniu hormonów, które w uwarunkowaniach poprawnych są wytwarzane poprzez jajniki i pełnią rolę ochronną wobec kości. Kiedy zanika czynność jajników, mechanizm osteoporotyczny ulega przyspieszeniu. Wykorzystywanie estrogenów (w formie tabletek albo plastrów przylepianych do skóry) hamuje ten mechanizm. Następną ekipą leków są bisfosfoniany na przykład etidronian, alendronian. Leki te we inicjalnych stadiach osteoporozy wywołują powiększenie masy kostnej. Wraz z preparatami witaminowo-wapniowymi, stanowią aktualnie leki pierwszego rzutu w leczeniu osteoporozy występującej u osób w podeszłym wieku. W leczeniu osteoporozy można użytkować kalcytoninę – hormon regulujący metabolizm wapnia, hamujący mechanizm niszczenia kości. Kalcytonina jest bardzo dobrym lekiem w zwalczaniu bólów kostnych, spowodowanych osteoporozą. To jest preparat użytkowany w leczenia stanów przebiegających w stężenia wapnia w surowicy krwi. W leczeniu osteoporozy stosuje się również fluor. Stymuluje on tworzenie tkanki kostnej, powiększa masę szkieletu. Najnowszą ekipą leków, która być może znajdzie wykorzystanie w leczeniu osteoporozy są selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERM) -na przykład tamoksyfen i raloksyfen. Jakkolwiek każdy z ponad przedstawionych sposobów leczenia wykazuje skuteczność, idealne konsekwencje daje leczenie skojarzona: poprawna aktywność fizyczna, eliminacja czynników ryzyka, poprawna podaż wapnia i witaminy D, ochrona przed upadkami, mogącymi prowadzić do złamań, wykorzystywanie odpowiednich leków