Definicja Tężec

Co to jest Tężec: Ostra dolegliwość zakaźna rozpoczynająca się zakażeniem przyrannym z następowym występowaniem wzmożonego napięcia mięśniowego z napadami tonicznych skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych (szkieletowych) wywołanymi działaniem tetanospazminy na ośrodkowy układ nerwowy. Etiologia Chorobę wywołuje beztlenowa, zarodnikująca Gram-dodatnia laseczka Clostridium tetani wytwarzająca egzotoksynę (tetanospazminę), toksynę dostającą się do ośrodkowego układu nerwowego drogą krwi albo wzdłuż obwodowych nerwów ruchowych gdzie blokuje uwalnianie inhibitorów neurotransmiterów z zakończeń nerwowych. Dochodzi do rozwoju uogólnionego wzmożonego napięcia mięśniowego i gotowości do tonicznych drgawek. Epidemiologia Powodem zakażenia jest materiał zanieczyszczony zarodnikami tężca (przeważnie ziemia i kurz), a rezerwuarem zarazka w przyrodzie - przewód pokarmowy raczej koni, a również ludzi i gleba zanieczyszczona wydalinami przewodu pokarmowego. Wrotami zakażenia są wszelkiego rodzaju uszkodzone powłoki skórne, rzadziej błony śluzowe, narząd rodny, pępowina noworodka. Do zakażenia dochodzi poprzez zanieczyszczenie rany ziemią, nawozem, kurzem albo poprzez ciało obce zakażone zarodnikami tężca. Powyżej 80% przypadków tężca pochodzi z drobnych skaleczeń i otarć naskórka. Najwięcej zakażeń występuje miesiącach letnich i jesiennych, co powiązane jest z nasileniem prac polowych. Wrażliwość na zachorowanie jest powszechna. Odporność na zachorowanie nabywa się w rezultacie szczepień. Po szczepieniu fundamentalnym obejmującym 3 dawki w systemie: I dawka, po miesiącu II dawka i po roku III dawka, szczepienia należy powtarzać co 10 lat. Przechorowanie tężca nie daje odporności, czyli nie zabezpiecz przed ponownym zachorowaniem. Ochronę przed zachorowaniem zapewniają tylko szczepienia ochronne. Przebieg dolegliwości Moment wylęgania od wniknięcia drobnoustroju do wystąpienia objawów wynosi od 5-50 dni średnio 5-10dni. Zwyczajowo ustala go się od początku skaleczenia do wystąpienia pierwszych objawów. Niestety okres ten jest regularnie nieuchwytny. Zazwyczaj im krótszy moment wylęgania dolegliwości, szybszy postęp objawów i im potem zastosowano leczenie tym przebieg dolegliwości jest cięższy. Pierwsze symptomy tężca są niecharakterystyczne. Występuje niepokój, pogorszenie samopoczucia, rozdrażnienie, bóle głowy, wzmożona potliwość, wrażenie napięcia w poszczególnych ekipach mięśniowych a w okolicach zranienia parestezje. W dalszym ciągu dołącza się pierwszy charakterystyczny symptom tężca- szczękościsk wywołany wzmożeniem napięcia mięśni żwaczy. W dalszym ciągu chory może odczuwać wzmożenie napięcia mięśni mięśni mimicznych twarzy, mięśni szyi i karku, tułowia, kończyn dolnych i brzucha. Skurcz mięśni twarzy skutkuje wystąpienie charakterystycznego objawu – risus sardonicus. Skurcze sporych grup mięśniowych w szczególności grzbietu i karku wywołują napady prężeń, bardzo bolących, w przebiegu których regularnie dochodzi do kompresyjnych złamań trzonów kręgowych, przeważnie piersiowych od 4 do 6 kręgu. Każdy napad tężcowy skutkuje niedotlenienie mózgu, dlatego chorego z podejrzeniem tężca należy hospitalizować na oddziale intensywnej opieki medycznej. Czasami w przebiegu dolegliwości nie dochodzi do prężeń uogólnionych. Wzmożone napięciem mięśniowe ograniczone jest wówczas do jednej ekipy mięśni np kończyny górnej czy dolnej. Profilaktyka Odpowiednio z Programem Szczepień Ochronnych szczepienia p/ tężcowi są w Polsce obligatoryjne. Szczepieniu podlegają dzieci od 7 tyg. życia do 19 roku włącznie i osoby w wieku ponad 19 lat narażone w sposób specjalny na zakażenie. Wg kalendarza szczepień szczepienia są realizowane w następującym wieku: I dawka w wieku 2 miesięcy ( 7 tyg. życia) II dawka w wieku 3 / 4 miesięcy, III dawka w wieku 5 miesięcy IV dawka w wieku 16-18 miesięcy Powyższe szczepienia należy wykonać podając skojarzoną szczepionkę DTP przeciwko D-błonicy, T- tężcowi i P -krztuścowi: DTPw (D-toksoid błoniczy, T-toksoid tężcowy, Pw-krztusiec pełnokomórkowy)- spółka Biomed TRIPACEL (toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, krztusiec acelularny) - spółka Aventis Pasteur INFANRIX (toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, krztusiec acelularny) - spółka SmithKline Beecham DTPa (D-toksoid błoniczy, T-toksoid tężcowy, Pa-krztusiec acelularny) spółka Statens Serum Institut DTPa + IPV (D-toksoid błoniczy, T-toksoid tężcowy, Pa-krztusiec acelularny + trzy rodzaje ( 1,2,3) inaktywowanych wirusów polio) -spółka Statens Serum Institut TETRACOQ (toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, krztusiec pełnokomórkowy + trzy rodzaje (1,2,3) inaktywowanych wirusów polio) - spółka Aventis –Pasteur Infanrix Hep B (toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, krztusiec acelularny + antygen powierzchniowy HBs wirusa HBV)- spółka SmithKline Beecham- Tritanrix Hep B (toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, krztusiec pełnokomórkowy + antygen powierzchniowy HBs wirusa HBV) - spółka SmithKline Beecham Odstępy pomiędzy poszczególnymi dawkami szczepionki powinny wynosić 6 tyg. Dziecku, które z różnych względów nie otrzymało szczepień szczepionką skojarzoną p/błonicy, tężcowi i krztuścowi odpowiednio z kalendarzem szczepień i nie ma przeciwwskazań do szczepień należy podać szczepionkę w innym terminie uwzględniając 3 dawki składające się na szczepienie pierwotne podane w odstępie 6 tygodni i IV dawkę po okresie jednego roku od szczepienia pierwotnego. Aktualnie w Polsce dostępne są szczepionki skojarzone p/błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierające komponentę krztuścową w formie całej komórki – krztusiec pełnokomórkowy albo szczepionki zawierające wyosobnione antygeny – krztusiec acelularny. Szczepionki zawierające krztusiec pełnokomórkowy możemy użytkować od 2 miesiąca ( 7 tyg.) życia do ukończenia 3 roku życia, z kolei szczepionki acelularne możemy użytkować od 2 miesiąca (7 tyg.) życia do ukończenia 7 roku życia. Szczepionki zawierające krztusiec acelularny możemy użytkować jako dawki przypominające pomiędzy 5 a 7 rokiem życia w miejsce przypadającego w tym okresie szczepienia p/ błonicy i tężcowi.( DT) U dzieci z przeciwwskazaniem do szczepienia p/ krztuścowi należy wykorzystać szczepionkę DT ( błoniczo-tężcową) podając: I dawkę w 3 / 4 miesiącu życia, II dawkę 5 miesiącu życia, III dawkę w 16 -18 miesiącu życia, Dalsze dawki szczepień p/ tężcowi podajemy w następnych latach: 6 roku życia, 14 roku życia, 19 roku życia. Dzieciom do ukończenia 7 roku życia podajemy szczepionkę DT: Szczepionka DT (D – toksoid błoniczy, T-toksoid tężcowy) – spółka Biomed z kolei osobom od 8 roku życia podajemy szczepionkę Td: Szczepionka Td (d – toksoid błoniczy, T-toksoid tężcowy) – spółka Biomed Ponad 19 roku życia szczepieniu podlegają: ze wskazań indywidualnych osoby, które uległy zranieniu, szczepienie jest także rekomendowane osobom dorosłym i w celach profilaktycznych powinno być przyjmowane co 10 lat Przeciwwskazania do szczepień p/ tężcowi; Z racji na spore znaczenie szczepień przeciwko tężcowi przeciwwskazania należy ograniczać, w szczególności w razie szczepienia stosowanego na skutek zranienia. Postępowanie po zranieniu U osób, które uległy zranieniu postępowanie zapobiegające bazuje na: precyzyjnym chirurgicznym oczyszczeniu rany właściwym jej opatrzeniu uodpornieniu aktywnym (szczepienie anatoksyną) albo czynno-biernym (szczepienie anatoksyną i podanie antytoksyny) w zależności od daty ostatnich szczepień, rodzaju rany i uczulenia na obcogatunkowe białko Szczepionki przeciwtężcowej (anatoksyny) można nie podawać osobom, które ostatnią dawkę szczepienia podstawowego albo przypominającego dostały przed upływem 12 miesięcy od zranienia. Surowicy przeciwtężcowej (antytoksyny) nie należy podawać osobom szczepionym przeciw tężcowi w momencie 12 miesięcy od zakończenia szczepienia podstawowego albo podania dawki przypominającej. Uodpornienie czynno-bierne (anatoksyna + antytoksyna) należy wykorzystać u osób, które: nie były szczepione przeciw tężcowi nie dostały wszystkich dawek szczepienia podstawowego nie posiadają dokumentacji albo nie pamiętają terminów szczepienia dostały ostatnią dawkę szczepionki powyżej 10 lat od zranienia Decyzję co do właściwego metody postępowania w relacji do osoby u której doszło do zranienia podejmuje doktor. Zalecenia dotyczące swoistego zapobiegania tężcowi u zranionych osób Historia szczepień pacjenta Ryzyko wystąpienia tężca Niskie Wysokie Nieszczepieni Niekompletnie szczepieni Historia szczepień nieznana (niepełne) Szczepionka Td albo TT* ( kontynuować szczepienie fundamentalne) Szczepionka Td ( lubTT) + Antytoksyna (LIT 250/500j.m.)** (kontynuować szczepienie fundamentalne) Szczepienie fundamentalne albo przypominające, ostatnia dawka >10 lat temu 1 dawka szczepionki Td albo TT 1 dawka szczepionki Td albo TT i Antytoksyna (LIT 250/500j.m.) Szczepienie fundamentalne albo przypominające ostatnia dawka 5 - 10 lat temu 1 dawka szczepionki Td albo TT 1 dawka szczepionki Td albo TT Szczepienie fundamentalne albo przypominające, ostatnia dawka